Jul 28, 2007

Trói buộc


Có một bữa bạn nhận được thư tôi, trong đó viết rằng, “ tôi có chuyến làm việc tại thành phố Hồ Chí Minh, nếu bạn không bận việc gì thì chúng ta gặp nhau, uống cà phê, nói chuyện đời chơi”. Thằng bạn tôi đọc thư tôi, lòng đầy nghi hoặc, không tin là tôi viết, bởi theo đúng phong cách quen thuộc của tôi, thì thư viết phải viết như sau : “sẵn tui đi mần việc tại Sài Gòn, nếu ông không mắc công chuyện thì hai đứa mình gặp, uống chút xíu gì đó, nói trời chơi…”.

Với bạn, thì tôi và mớ ngôn từ đậm đặc chất phương ngữ là một. Tư duy theo thói quen, như người đẹp thì phải gắn với đại gia, mà đại gia luôn gắn với những trò ăn chơi, mánh khoé; công an là phải chơi mặt ngầu, nghệ sỹ phải lòe loẹt một tí, te tua một tí hay ông nông dân chắc chắn hiền lành, tử tế… Và tôi, một bữa vui nào, bứt những ngôn từ địa phương lủng lẳng quanh mình, bạn không nhận ra.

Bạn kêu lên, đau đớn lắm, bạn nói, có phải là cô không, cô có còn là con nhỏ viết văn của vùng đất Nam Bộ ? Tôi không còn nhận ra cô nữa. Cô khác quá. Cô muốn gì ? Bản sắc vùng miền của cô đâu ? Bạn nghĩ (chắc lại theo thói quen), bản sắc vùng miền gắn liền với ngôn từ, phải “ngộ”, phải “quá hén”, phải “vậy nghen”, phải “chèn đét ơi”… Và những người viết như tôi phải viết vậy, nếu muốn nói đến con người, đất đai Nam Bộ.

Tôi đã tưởng vậy. Nhưng những va chạm, những cú sốc, những biến chuyển tâm lý, những tế bào của sự già cỗi bắt đầu xuất hiện, tôi tự dưng viết khác đi một chút. Cũng muốn lùi lại, cũng muốn trong trẻo, cũng muốn hồn nhiên quá hà, nhưng thời gian còn làm đổ cả núi. Tôi nhận ra ngôn từ, đặc ngữ của địa phương thực chất chỉ là phương tiện chuyển tải ý tưởng và câu chuyện của tôi. Nam Bộ trong tôi không phải là màu da, là giọng nói, mà là tính cách hoang dã, bỗ bã, ngang tàng… thì Nam Bộ trong văn tôi cũng là một cái gì sâu xa trong bản chất. Những ngọn gió, những cánh đồng, những dòng sông, những con người vừa tốt vừa xấu, những ngổn ngang của đất, của người, những nỗi buồn và nỗi vui. Một nhân vật có tính cách hết sức Hà Nội mà gắn cho nói những ngôn từ miền Tây Nam Bộ thì giống như phim Việt Nam ta, tiếng một đường, mặt mũi tay chân một nẻo. Thay vì nói, trời ơi, tôi đau buồn quá thì chỉ cần một ánh mắt, một nét mặt dại đi, là đủ. Nói tôi đau buồn là không tự tin vào sự đau buồn mà tôi diễn tả, mà cũng không tin người khác có thể cảm nhận được nó. Phương ngữ, là một cái áo, tôi muốn bỏ qua cả lớp áo đó, để tận mắt thấy trên mảnh đất này, người đời đang lạnh hay ấm, vui hay đau qua làn da, qua từng vết tím, từng cái se lại của lỗ chân lông. Tôi còn muốn xuyên qua chúng, thấu thị tận tâm hồn, như một người hành hương về chốn tâm linh không cần bất cứ phương tiện nào, chỉ bằng đôi chân trần. Rất ngỡ ngàng, theo cái cách này, tôi thấy mình viết chưa ra, chưa tới cái bản sắc Nam Bộ. Không níu phương ngữ nữa, tôi chới với, loay hoay.

Tôi nhận ra, mình tự trói buộc mình vào ngôn ngữ vùng miền quá lâu. Sống chật đã lâu, ra trước mênh mông người ta hoảng hốt. Tới mức, trong lúc vùng vẫy, từ ngữ rơi xuống chỗ nào, nơi ấy, tôi thấy mình trong suốt.

Vậy thì bạn mình ơi, tôi không buồn gì nếu bạn không nhận ra khi tôi mặc một chiếc áo khác, bởi tôi đã mười năm ngộ nghĩnh hồn nhiên nhảy nhót ca hát trong mớ ngôn từ lạ lẫm, đầy sức sống của mình. Đó là hình ảnh đầu tiên mà bạn cảm nhận, mang theo, giống như mối tình đầu. Nhưng tôi buồn, vì bạn đã không tin, không cố gặp tôi giây lát, để nhận ra hơi thở của tôi, mùi nắng khét trên tóc tôi, gương mặt buồn bã của tôi, những lỗi ngớ ngẩn mà tôi thường hay mắc phải, cái cách nhìn đời, hay một ngón tay tôi gù lên vì vết thương hồi xưa.

Cả những chi tiết nhỏ đó, cũng không gây cảm giác gì quen thuộc nơi bạn nữa, thì bạn hãy giận tôi. Cũng đành…


8 comments:

  1. Anonymous7/27/2007

    Đọc bài này thật vừa ý chị. Đã có lần chị nói với em: Chị không thích khi nghe người ta gọi em là "đặc sản miền Nam". Văn chương mang dấu ấn vùng miền nhưng không phải chỉ để nói lên vấn đề vùng miền...
    Một ngộ nhận có thể làm lệch lạc chúng ta, ràng buộc chúng ta...

    ReplyDelete
  2. Ừ, đúng rồi, một dãi lụa quàng ấm cổ lúc mùa đông, khi tới mùa hè, ta sẽ thấy nó vướng, khó chịu, ngạt thở như...dây thòng lọng.

    Em muốn tự do. Tự nhiên làm những gì mình thích, viết những gì mình thích.

    ReplyDelete
  3. Anonymous7/28/2007

    Duoc viet cai minh thich viet, va viet duoc cai minh thich viet la mot hanh phuc khong phai ai cung co. Nha van o VN bi rang buoc boi nhung dieu le vo hinh. Nha van nu cang bi troi buoc nhieu hon. Toi cau chuc ban co duoc cai tu do yen on trong tam hon de viet duoc nhung gi ban thich viet. So nhat la nhung rang buoc do chinh minh tao ra ma minh khong nhin thay.

    ReplyDelete
  4. Trong một số các bài viết của NNT mà tôi đã đọc, phương ngữ Nam Bộ, cá thể hơn, phương ngữ Cà Mau, là một đặc trưng trong bút pháp của Tư. Tuy nhiên, tôi không nghĩ phương ngữ là đặc trưng quan trọng, nổi bật nhất của NNT. Điều tôi trân quí khi đọc những bài của NNT là khả năng diễn tả những nhận xét sắc bén đuộm nét nhân từ về cảm xúc, suy nghĩ của chính người viết hay của những người thân quen trong xã hội. Vì vậy, nếu NNT sau này có bài viết nào ít hay không dùng phương ngữ Nam Bộ thì chứng tỏ cô Tư tiến triển đa dạng trong cách viết. Nếu dùng phương ngữ của vùng khác (Trung Bộ, Bắc Bộ) thì văn NNT còn "ngầu" hơn.

    Quí mến,

    Định

    ReplyDelete
  5. Anonymous7/28/2007

    C� Tư �
    Văn phong c� c� thay đổi cở g� tui cũng nh�n ra c� ngay, như c� thay sắc �o kiểu �o g� c� cũng l� c� , c� dư biết vậy m�.
    C� th�ch viết g� cứ viết, tui đ� đọc v� c�n đ�n đọc những b�i c� viết th�ch th� tr�u mến d�i d�i.
    N�i thiệt l� lần đầu được bạn giới thiệu về c� tui đọc truyện ngắn cuối m�a nhan sắc tui sững sốt rụng rời như b�ng trang rụng �m thầm ngo�i s�n trong truyện đ�.
    C� ghẹo tui c� t�m hồn ăn uống l�m tui đ�u chối nổi, tập truyện ngắn đầu ti�n tui đọc đậm đ� hương vị như mắm v� rau ngon chảy nước mắt c� �...

    ReplyDelete
  6. Anonymous7/28/2007

    Kỳ nha, tui đọc lại cái comment mới gởi thấy chữ mất chữ còn như bị mọt gặm vậy. Mọi lần đâu có vậy.
    Cô rán đoán ngheo, trúng trật không sao.
    À, tên tui bữa nay được đổi thành nặc danh thay vì giấu tên, nghe tức cười thấy mồ.

    ReplyDelete
  7. Anonymous7/28/2007

    Chặc chặc, để tui gõ lại comment hồi nãy, tui đọc lại còn không biết tui muốn nói gì, để cô đoán mất công cô.
    Cô Tư à,
    Văn phong cô có thay đổi cở gì tui cũng nhận ra cô ngay như cô thay sắc áo kiểu áo gì cô cũng là cô, cô biết vậy mà.
    Cô thích viết gì cứ viết, tui đã đọc và còn đón đọc những bài cô viết thích thú trìu mến dài dài.
    Nói thiệt lần đầu được bạn giới thiệu về cô tui đọc truyện ngắn cuối mùa nhan sắc tui sững sốt rụng rời như bông trang rụng âm thầm ngoài sân trong truyện đó.
    Cô ghẹo tui có tâm hồn ăn uống làm tui đâu chối nổi, tập truyện ngắn đầu tiên tui đọc đậm đà hương vị như mắm và rau ngon chảy nước mắt cô à...

    ReplyDelete
  8. Cam on cac ban ca ro nhieu nghen, cam on ban "Nac danh" da lon di lon lai (may chu nay ma khong bo dau tieng Viet nguy hiem qua hen ? )may cai comment. Tui cam dong qua, cam dong nhat la van tui giong nhu mam ma may ban khong che... thui. Ha ha.

    ReplyDelete