Phía nào cũng tối

Chuyện anh chị nhà văn phản ứng với Hội nhà văn nóng bỏng dai dẳng đã mấy tuần. Văn chương nước nhà tẻ nhạt được dịp mà sôi. Nhưng rất dễ nhận ra cuộc tranh cãi này bắt nguồn từ cái giải an ủi mà Hội đã định tặng cho anh chị ấy. Chị nhà văn cũng thẳng thắn trả lời phỏng vấn của phóng viên, rằng nếu được giải cao hơn chị đã chẳng từ chối. Anh nhà văn thì nói vòng, sách tôi được phiếu cao lắm (mà không được giải cao là sao là sao là sao ?).

Cho nên, cuộc cãi cọ này không phải vì nền văn học nước nhà trong trẻo, sáng sủa hơn, chỉ là lấn cấn từ những cái tôi. Chị nhà văn ở trong Hội đồng văn xuôi đã mấy mùa, cách làm giải của Hội nhà văn trước giờ vẫn trì trệ vậy, nhưng gần hết một nhiệm kỳ rồi bây giờ chị mới phản ứng, mới thấy ban bệ xét giải không đủ tâm và tài. Thật ra, ngay cuộc họp đầu tiên của Hội đồng này, nhìn mặt đồng nghiệp thì đã rõ nhau rồi, ít nhất trên những tác phẩm mà chị đã đọc của họ. Thí dụ, cái anh ngồi cạnh chị là một người viết cũ kỹ thì nhiều khả năng sẽ không chấp nhận được những phong cách mới; hoặc cái anh ngồi đối diện ở đầu bàn thích nâng đỡ cho những tác giả trẻ gây sốc, hiển nhiên anh sẽ không cho những cuốn sách có phong cách viết cổ điển nhiều cơ hội. Mấy mùa cùng ngồi xét giải thưởng cùng nhau, tâm tài thế nào chị nhà văn hiểu rõ, những góc khuất trong đó, những cuộc dàn xếp bán mua (nếu có)… nhưng chị đã làm gì cho đến khi cái giải an ủi kia làm tổn thương mình ?

Cuộc thi cử nào cũng có màu sắc của riêng nó, mà phần lớn được quyết định bởi tiêu chí của ban tổ chức và gu của ban giám khảo. Giải thưởng của Hội nhà văn chỉ là một trong những giải thưởng mang tính tương đối trung bình. Một người bạn tôi nói không gửi sách đến dự thi ở Hội vì thấy mấy ông trong hội đồng sơ và chung khảo chắc là không chịu được kiểu sách của mình đâu. Bạn từ chối tham gia ngay từ đầu. Nhưng có thể bạn sẽ gửi sách đến cuộc thi khác, nơi mà bạn nghĩ tác phẩm của mình sẽ được thông hiểu và chia sẻ, vì một vài ông giám khảo đó có vẻ gì đó tương đối đồng điệu, mà không hẳn vì họ có tâm có tài.

Có kỳ vọng thì mới thất vọng, phải chăng anh chị nhà văn cứ nghĩ giải thưởng Hội nhà văn là danh giá là sang trọng, xong vỡ lẽ ra thì kêu hoảng ? Chúng ta chờ đợi ở những hội đồng giải của Hội đưa ra một chuẩn mực cho mọi tác phẩm, điều đó hơi thiếu thực tế. Một cuốn sách không cần đến giải thưởng của Hội xác nhận hay thì nó mới hay. Bằng chứng là nhiều cuốn Hội đã từng xác nhận hay mà có ai biết tới đâu. Thành viên của các hội đồng này không phải là những người viết giỏi nhất, ngay cả sáng tạo giỏi nhất chưa chắc thẩm định giỏi nhất cho nhiều phong cách viết trong gần hai trăm tác phẩm tham dự giải. Mà hơn hết, họ không phải là máy. Nhằm hôm bị vợ chửi mà đọc tác phẩm xét giải gặp đúng câu chửi đó, mất cảm tình ngay.

Một thực tế ở Hội nhà văn là người giỏi không chịu vào Hội đồng hay Ban chấp hành, họ chỉ muốn chuyên tâm viết. Những người vào đội ngũ thì chưa chắc là tiêu biểu. Cách xét giải không khoa học, tồn tại những cuộc dàn xếp, đi đêm... năm nào mà chẳng ong ve. Những giải thưởng của Hội nhà văn phần lớn rơi vào quên lãng, xa lạ với độc giả, điều mà Hội nhà văn vẫn thường tự biện hộ như là không thỏa hiệp với đám đông.   

Cãi cọ để vỡ lẽ ra, riêng vụ cãi cọ này không vỡ lẽ ra điều gì bởi hai phía đã chơi bài ngửa từ lâu. Buộc chọn nghiêng về phía này hay phía kia là chọn lựa giữa xấu ít và xấu nhiều, tuyệt không phải giữa xấu và tốt. Nhìn vào mặt ao sẽ biết ngay là nước tù hay nước sạch, không cần phải lặn ngụp vào, nuốt vài ngụm nước rồi mới biết.

Viết xong cái này tự thấy mình cũng rảnh quá đi :P