Vẫn nhớ về vở kịch “Bí mật Vườn Lệ Chi”. Nó ám ảnh ta bởi một giả thuyết quá mới, được đặt ra xung quanh cái chết của Nguyễn Trãi. Ông không chết bởi bọn gian thần, bởi người phụ nữ nhẫn tâm nhiều tham vọng tên Nguyễn Thị Anh. Ông không chết bởi những con người tầm thường như thế. Ông chết bởi sự va chạm giữa hai nền văn minh (lại nói cho hoành tráng), giữa kẻ sỹ và võ biền, giữa lực lượng trí thức và nông phu. Lê Lợi xuất thân là một võ biền, Nguyễn Trãi theo làm mưu sĩ. Bình giặc xong, Lê Lợi lên ngôi, làm vua nhưng vẫn võ biền (bảo đảm ông này không có bằng tiến sỹ, kỹ sư giáo sư, hay tốt nghiệp bất cứ đại học nào), và triều chính được xây dựng trên cái nền võ biền và… Nguyễn Trãi. Một mình. Với ông vua võ biền, họ hàng vua võ biền, quan tướng võ biền, một triều đình hãnh diện “tôi xuất thân từ nông dân”. Đơn giản, hồn hậu, chân chất, thật thà. Nhưng đi cùng những tính tốt đó cũng quá nhiều cái xấu, thiếu một tầm nhìn xa, tham lam vô độ (do đã có quá khứ nghèo hèn, bây giờ thấy gì cũng vét), thù hằn vặt vãnh, cá nhân…
Nảy sinh tình huống như sau :
Nguyễn Trãi dùng thời gian rảnh để đọc sách thưởng trà, ông đọc “Trăm năm cô đơn”, “Sông Đông êm đềm”, hay “Chùm nho nổi giận” thì vua qua võ biền mê mẩn uống rượu hát ca, có đọc, thì cũng lướt qua mấy chuyện vụ án giật gân, ma quái kiểu tuyển tập “chuyện kể lúc nửa đêm”.
Nguyễn Trãi vò đầu bứt tóc hoạch định một chiến lược phát triển đất nước trong năm mươi năm tới thì vua quan võ biền nghĩ coi ngày mai ăn với món gì. Cao lương mỹ vị cũng ngán quá rồi.
Nguyễn Trãi tìm một bà vợ thông minh, biết chữ còn vua quan võ biền chọn vợ đẹp, dù tham vọng, ác độc, ít học không sao, miễn là hấp dẫn, sắc nước hương trời. Và vua toại nguyện khi trong cung có được Nguyễn Thị Anh.
Va chạm đã nảy sinh từ những chi tiết rất nhỏ của hai lối nghĩ, hai lối sống, hai cách nhìn đời. Tâm hồn kẻ sĩ, thư sinh của Trương Ba không đủ mạnh kiềm chế sự bản năng, thô lậu của thân xác anh hàng thịt. Nguyễn Trãi chết là kết thúc sự giằng xé đó.
Cái giả thuyết này hợp lý với hàng loạt thất bại của những cuộc khởi nghĩa của tầng lớp nông dân trong lịch sử . Nổi dậy oanh liệt, lập triều chính oanh liệt, nhưng loay hoay không biết điều hành như thế nào với những cái đầu chỉ quen nhìn trời mây, nhìn… chuồn chuồn (Chuồn chuồn bay thấp thì mưa. Bay cao thì nắng bay vừa thì râm) để canh tác, làm đồng, trồng trọt. Người có quá khứ càng cùng khổ thì càng khó kiểm soát được sự tham lam lúc đối mặt với vàng. Người càng bị vùi dập thì càng vùi dập lại đời gấp trăm gấp ngàn khi có cơ hội, vì những mối hận, nỗi đau không có gì làm tan được.
Mà, có, những trang sách. Nhưng sách cũng là niềm tuyệt vọng, xa vời với những võ biền chỉ quen cầm gươm đao, cày cuốc. Những người chưa bao giờ biết run rẩy, xao động khi cầm lên một cuốn sách hay, một câu thơ đẹp, một ánh trăng tan, một tiếng dế ran bên hè, một màu nắng phai, một cơn mưa mỏng…
Nên trước Nguyễn Trãi, hẳn cũng có người ngã xuống, sau Nguyễn Trãi, trăm năm, ngàn năm sau vẫn còn những số phận, những giày vò, những oan khiên… Chẳng vì anh A, anh B, hay chị C nào, chỉ vì lịch sử luôn tồn tại những triều đình không… đọc sách, hoặc đọc mà không biết đó là sách, hoặc đọc sách mà không hiểu sách nói gì.
Trời ơi, ta có đề cao sách quá chăng ?
Ban lam toi them doc quyen nay qua. Ban tinh toi rat so doc bi kich vi so . . . buon. Cu tuong tuong phai cam nhan cai dau don cua Nguyen Trai khi lang nghe tieng khoc cua chau chat cua minh truoc gio bi xu tu. Nguoi cam quyen bat Nguyen Trai chung kien cai chet cua tung nguoi than vi ong la nguoi se bi bat chet cuoi cung.
ReplyDeleteCo the vi vo kich xay dung tren nen tang cua cuoc dau tranh giai cap giua gioi tri thuc va nong dan, hay noi dung hon la su dan ap gioi tri thuc tu nha cam quyen ma vo kich bi cam dien?
Cam on bai viet cua ban. Sao hay qua vay, viet bai nao doc cung …”qua da.”
Hỗm nay thấy vắng tưởng Tư đi chơi rồi, tính nhẫm coi mấy bửa em về thì hôm nay vô web cầu may, ai dè gặp Tư còn loanh quanh đây.
ReplyDeleteTrời, đọc bài viết thấy ý tứ sâu sắc quá, em nhỏ tuổi hơn qua mà qua mặt qua cái rột, suy nghĩ thấu đáo mà chí tình chí nghĩa quá Tư ui.
Bao gio Tu noi la di vang thi khong co nghia Tu... di choi. Doi viet van the tham vay do.
ReplyDeleteThay may ban con cho doi Tu, Tu cam dong sau sac.
Om hon tham thiet ! ha ha
Viết comment võn vẽn mấy hàng mà được Tư ôm hôn thắm thiết, qua mắc cỡ chết trân đây!
ReplyDeleteAn tam, Tu thuong om hon tham thiet bat cu ai, mien o xa Tu la ok.
ReplyDeleteHaha
ReplyDelete"...chỉ vì lịch sử luôn tồn tại những triều đình không… đọc sách..."
Haha
Vay la ky nay Tu phai tang khong sach cua minh cho Trieu Dinh di...
một triều đình hãnh diện “tôi xuất thân từ nông dân”.
ReplyDeleteTroi, doc bai nay da qua...
Dung la "hang doc"
Trieu dinh khong biet sach cua tui la... sach dau. Thuong lam.
ReplyDeleteTrời ơi,chị viết hay quá.
ReplyDelete1 đứa ít nói như em ,mà cũng phải chạy vô khen chị 1cái,cho hun chị 1cái nghen,chị viết hay quá,há há!!
Em thích nhất bài này của Tư trong tất cả tất cả những bài Tư viết, dù nó không có nhiều âm hưởng miền Tây mà em luôn yêu ở những bài viết của Tư. Hi vọng đa số người đọc sẽ hiểu được ý nghĩa sâu sắc đằng sau nó, để đi từ tỉnh ngộ đến nhận thức rồi đến hành động.
ReplyDeleteVề những vấn đề xã hội, không phải chuyện nào em cũng đồng ý với Tư (chẳng hạn chuyện báo Tuổi Trẻ), nhưng em rất rất rất yêu mến Tư, và cũng rất rất rất cảm kích + ngưỡng mộ lòng can đảm của Tư khi góp tiếng nói cho những vấn đề rất cần được quan tâm đó.
Nếu comment này của em có thể gây bất lợi (hoặc nguy hiểm) cho Tư thì đọc xong Tư xóa nó đi nhé, em chỉ muốn bày tỏ cảm nghĩ của mình với Tư thôi.
Thương Tư nhiều nhiều nhiều lắm luôn á :)